วิวัฒนาการร่วม (coevolution)

  หน้า 1 จาก 2

          วิวัฒนาการร่วมเป็นวิวัฒนาการแบบพึ่งพิงอาศัย (mutualism) ของสิ่งมีชีวิต 2 ชนิดหรือมากกว่าที่มีความเกี่ยวข้องกัน เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงของสิ่งมีชีวิตหนึ่งมีผลกระทบอย่างมากต่ออีกสิ่งมีชีวิตหนึ่ง ส่งผลให้การวิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิตนั้นๆ ดำเนินไปร่วมกัน

          จากบทความพิเศษเรื่องวิวัฒนาการร่วม (coevolution)    ขององค์การพิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์แห่งชาติ
(http://www.nsm.or.th/modules.php?name=News&file=article&sid=490)  ได้ให้ข้อมูลเกี่ยวกับวิวัฒนาการร่วม ดังนี้ “วิวัฒนาการร่วมระหว่างพืชกับสัตว์ในลักษณะพืชกับผู้ผสมเกสร ทำให้พืชและสัตว์มีการปรับเปลี่ยนลักษณะบางประการเพื่อให้เหมาะสมและเอื้อประโยชน์ซึ่งกันและกัน ในส่วนของพืชมีวิวัฒนาการของดอกเพื่อดึงดูดและให้เหมาะสมกับผู้ผสมเกสรชนิดนั้นๆเช่น เวลาบานของดอก รูปร่าง สี กลิ่น ปริมาณน้ำหวาน จำนวนละอองเกสรตัวผู้ และตำแหน่งของดอก เป็นต้น ส่วนผู้ผสมเกสรก็มีวิวัฒนาการในด้านสัณฐานวิทยา สรีรวิทยา และวิธีการหากิน เป็นต้น โดยปฏิสัมพันธ์ระหว่างพืชกับสัตว์ในลักษณะนี้จะได้รับประโยชน์ร่วมกันทั้งสองฝ่ายคือ พืชได้รับการผสมเกสรแบบข้ามต้นข้ามดอกสูง ซึ่งส่งเสริมความหลากหลายทางพันธุกรรม และสัตว์ได้รับประโยชน์สูงสุดจากการหาอาหาร”

          บทความดังกล่าวยังได้ยกตัวอย่างของวิวัฒนาการร่วมระหว่างค้างคาวและต้นเพกาไว้อย่างน่าสนใจ


ลักษณะการเข้ากินน้ำหวานจากดอกเพกาของค้างคาวเล็บกุด

          "ค้างคาวจัดเป็นผู้ผสมเกสรตามธรรมชาติที่สำคัญอีกชนิดหนึ่ง ดังนั้นพืชที่ต้องการค้างคาวเป็นผู้ผสมเกสรนั้น จึงมีการปรับเปลี่ยนลักษณะบางประการให้เหมาะสมและเอื้อประโยชน์สูงสุดซึ่งกันและกันระหว่างค้างคาวกับพืช  ตัวอย่างคู่ปฏิสัมพันธ์ระหว่างพืชกับค้างคาวที่มีความใกล้ชิดกันมาก นั่นก็คือ ต้นเพกา กับค้างคาวเล็บกุดดังแสดงในภาพ โดยเพกาเป็นพืชชนิดหนึ่งที่ต้องการค้างคาวเป็นผู้ผสมเกสร  จากลักษณะของดอกที่สามารถรองรับผู้ผสมเกสรที่มีน้ำหนักมากอย่างค้างคาวได้ มีกลีบดอกและก้านชูดอกที่แข็งแรงแต่ยืดหยุ่น ขณะที่ค้างคาวเข้ามาเกาะที่ดอกเพื่อกินน้ำหวาน น้ำหนักของค้างคาวทำให้ดอกเพกาโน้มลงมาพร้อมกับเทน้ำหวานที่เก็บกักไว้ตรงโคนดอกออกมา"

 

 
หน้า 1 2