วิทยาศาสตร์พื้นพิภพ บทที่ 1

         การระเบิดเป็นแนวภูเขาไฟ มักจะเกิดกับภูเขาไฟที่อยู่ในแนวที่เป็นเขตการมุดตัวของแผ่นเปลือกโลก/แผ่นธรณีภาค โดยภูเขาไฟที่อยู่ใกล้รอยแยกจะเกิดระเบิดเมื่อตะกอนเปียกที่อยู่บนแผ่นธรณีภาคตกลงไปปนกับแมกมา ก็จะปล่อยแก๊สและของไหลลงไปในแมกมาที่อยู่เหนือแผ่นธรณีภาคมุดตัว ทำให้บริเวณนั้นมีความหนืดมากกว่าที่อื่น และทำให้ของไหลและแก๊สเหล่านั้นพุ่งลอยขึ้นมาสู่แผ่นธรณีภาคที่ปิดทับอยู่ แล้วตามมาด้วยแมกมา การพุ่งขึ้นมาสู่ผิวโลกนี้ทำให้เกิดเป็นภูเขาไฟ ที่มีลาวาเป็นไฟร้อนสีแดงฉานไหลเป็นสายลงมาตามไหล่เขาและพื้นลาด การระเบิดแบบนี้มักจะรุนแรง มีเสียงดัง

          การระเบิดเป็นจุดร้อน มักจะเกิดกับภูเขาไฟที่อยู่บนแผ่นธรณีภาค ส่วนมากจะเป็นภูเขาไฟรูปกรวยที่ไม่สูงชันมาก ต้นกำเนิดของพลังงานความร้อนของแมกมาจะอยู่ลึกภายในเนื้อโลก โดยแมกมาที่อยู่ลึกๆ นั้นจะสะสมความร้อนขึ้นมาเองจนเป็นจุดร้อนกว่าบริเวณข้างเคียงในขณะที่แผ่นธรณีภาคที่อยู่ส่วนบนเคลื่อนที่ผ่านจุดนั้นไปอย่างช้าๆ จึงเกิดการทะลักขึ้นมาตามรอยแตกของมวลหินหลอมสู่ผิวโลกเป็นจุดๆ หรือเป็นหย่อมๆ ส่วนมากจะเป็นหินบะซอลต์ที่มีปริมาณซิลิกาต่ำ

          การะเบิดของภูเขาไฟลักษณะต่างๆ ทำให้เกิดภูมิลักษณ์เฉพาะของหินภูเขาไฟ ซึ่งจะมีทั้งภูเขาไฟที่ประกอบด้วยหินภูเขาไฟรูปทรงต่างๆ ปล่องภูเขาไฟที่เหลือจากการระเบิดและท่อแกนของภูเขาไฟ (volcanic neck) เป็นต้น เช่นที่อำเภอชัยบาดาล จังหวัดลพบุรี การระเบิดครั้งสุดท้ายของภูเขาไฟในประเทศไทยเกิดขึ้นเมื่อประมาณหกแสนปีที่แล้ว บริเวณแม่เมาะ จังหวัดลำปาง ส่วนภูเขาไฟบริเวณภาคอีสานตอนล่าง บริเวณจังหวัดบุรีรัมย์เกิดขึ้นเมื่อประมาณ 0.92 ล้านปีที่แล้ว